Veiligheid op een groen schoolplein, hoe zit dat?

Bij het horen van het onderwerp veiligheid krijg je het misschien meteen wel benauwd. Wat als er iets gebeurt? Je bent toch verantwoordelijk voor het kind van een ander…. In deze blog neem ik je mee door de regels en verantwoordelijkheden, zodat je precies weet waar je straks aan toe bent.

Ben ik straks het haasje? Ben ik verantwoordelijk voor de veiligheid?

Het korte antwoord is: ja, de school is verantwoordelijk, maar het valt echt mee als je weet wat je moet doen.

Nu het lange antwoord met wat meer achtergrond:
Vanaf 1 januari 2015 is er een wetswijziging geweest en zijn schoolbesturen in het PO volledig verantwoordelijk voor het buitenonderhoud. Daarvoor was de gemeente verantwoordelijk. In de praktijk doet nog steeds soms de gemeente het onderhoud van de pleinen, maar de verantwoordelijkheid ligt wettelijk bij de school. En iedere school is (als het goed is) verzekerd voor wettelijke aansprakelijkheid.

Even wat juridische achtergrond:
Als er een ongeluk gebeurt én de school wordt aansprakelijk gesteld door de ouders, dan wordt onderzocht of de school heeft nagelaten adequate veiligheidsmaatregelen te treffen ter voorkoming of ter beperking van het risico van een ongeval en de gevolgen daarvan. Op grond van artikel 6:162 BW rust bij de school een zorgplicht ten aanzien van de gezondheid van de leerlingen die aan haar zorg zijn toevertrouwd en onder haar toezicht staan. Die zorgplicht - een inspanningsverbintenis en geen resultaatsverbintenis - houdt in dat een school alle inspanningen moet verrichten die redelijkerwijze van haar kunnen worden gevraagd om een veilig schoolklimaat te bieden.

Samenvattend: 

Je moet dus op de een of andere manier laten zien dat je over veiligheid hebt nagedacht én dat je alles eraan hebt gedaan om ongevallen te voorkomen.

Want ouders verwachten dat de school:

• zorgt dat er voldoende veiligheidsmaatregelen zijn genomen
• dat er voldoende toezicht wordt gehouden
• dat er goede nazorg is als er wat gebeurt

 Best logisch, dat zou je zelf ook willen als het over jouw kinderen gaat, maar hoe doe je dat dan? Ik begin even bij het begin:

Het ontstaan van het plein en de veiligheid

De meeste groene schoolpleinen worden aangelegd door een hovenier. Om speeltoestellen te kunnen bouwen hoort voldoende kennis te hebben van de WAS.

De WAT? Nee, de WAS. 😊

Dat staat voor het Warenwetbesluit Attractie- en Speeltoestellen.

Daarin staat onder andere het volgende (weer even wat juridische taal):
Een speeltoestel is een inrichting bestemd voor vermaak of ontspanning waarbij uitsluitend van zwaartekracht of van fysieke kracht van de mens gebruik wordt gemaakt. Speeltoestellen zijn zodanig ontworpen en vervaardigd, hebben zodanige eigenschappen en zijn van zodanige opschriften voorzien, dat zij bij redelijkerwijs te verwachten gebruik geen gevaar opleveren voor de veiligheid of de gezondheid van de mens. Speeltoestellen welke voldoen aan de normen NEN 1176), worden vermoed hieraan te voldoen. Nadat een keuring (link maken) heeft plaatsgevonden wordt voor een attractie- of speeltoestel een certificaat van goedkeuring afgegeven.

Kortom: als speeltoestellen gekeurd worden door een AKI (algemene keuringsinstantie) volgens de normen voor speeltoestellen dan voldoe je aan de WAS en heb je als school laten zien dat er voldoende na is gedacht over de veiligheid. Wil je hier nog meer over weten? Lees dan dit lekker duidelijke document van Jantje beton erover. 

Er zijn in de praktijk 2 situaties mogelijk:

1. Je hebt een speeltoestel gekocht bij een leverancier. In dit geval zijn zij er verantwoordelijk voor dat het speeltoestel goedgekeurd wordt.  Je krijgt na afleveren een certificaat van goedkeuring en meestal ook een logboek. Daar hoef je dus niks voor te doen, het is allemaal goed geregeld.
2. De hovenier heeft zelf speeltoestellen gebouwd. In dit geval is de hovenier er verantwoordelijk voor dat het speeltoestel goedgekeurd wordt. Zij regelen alles waar daarvoor nodig is en organiseren ook de keuring. De school hoeft hier niks voor te doen, lekker makkelijk toch?

Wanneer kunnen ze gaan spelen?

Dit wordt vaak gevraagd als het plein bijna klaar is. Helaas mag er pas gespeeld worden als je alle certificaten van goedkeuring hebt. Dat kan vaak even duren, een maand is niet ongebruikelijk. Soms duurt het zelfs nog langer, omdat er nog kleine aanpassingen nodig zijn aan een speeltoestel. En ondertussen staan de kinderen te popelen om te gaan spelen. 

Toch is het geen goed idee om dat te doen, want als er een ongeluk gebeurt en de keuring is nog niet volledig rond, dan kan jij niet aantonen dat je er alles aan hebt gedaan om het veilig te laten zijn. 

In de praktijk zie ik het wel veel gebeuren dat er al gespeeld wordt voordat de keuring helemaal afgerond is. Het is natuurlijk geen probleem zolang er niks gebeurt, maar je wees je ervan bewust dat je wél een risico neemt. Overleg hier ook zeker over met de hovenier. Dus als je het volgens de regels wilt doen, dan wacht je tot de keuring helemaal afgerond is.

Speeltoestel of speelaanleiding?

Verder is het goed om te weten dat er in de WAS wordt gesproken over speeltoestellen. Er wordt namelijk een onderscheid gemaakt tussen een speeltoestel en een speelaanleiding. Want toestellen moeten gekeurd worden en speelaanleidingen niet. 

Toestellen zijn objecten waar iets aan elkaar vast is gemaakt, bijvoorbeeld een paar klimstammen. Een aanleiding is een enkele rots, een wilgenhut. Hekwerken en straatmeubilair zoals picknicktafels hoeft nooit gekeurd te worden.

Hier lees je meer over dit onderwerp in een blog.

Hier wat foto’s om te laten zien wat een toestel is en wat een speelaanleiding is. Soms is dat best onduidelijk en de inzichten hierin veranderen ook af en toe bij de keuringsinstanties. Dus check altijd zelf of dit nog klopt:

Speeltoestellen moeten gekeurd worden:

Speelaanleidingen hoeven niet gekeurd te worden:

De speelaanleidingen moeten natuurlijk ook veilig zijn, ook al hoeven ze niet gekeurd te worden. Dit kan je eventueel beoordelen door een risico analyse te maken. Dan bekijk je de kans dat iets gevaar oplevert en dat zet je af tegen de ernst van de verwonding die een ongeluk zou opleveren. In een diagram kan je dan conclusies trekken over eventueel benodigde aanpassingen of onderhoud. Hier zie je een voorbeeld van zo’n risico analyse. De ontwerper of hovenier kan je helpen om dit te maken.

Keuring of inspectie, wat is het verschil?

Als het plein dan klaar is wordt het gekeurd, dat regelt zoals gezegd meestal de hovenier. Daarna is de school verantwoordelijk voor een goed beheer, zodat het veilig blijft. 

In de praktijk wordt er vaak geroepen: 

‘het plein moet weer gekeurd worden’. 

Dat klopt dus niet, de keuring dat gebeurt maar 1x,  namelijk als het plein opgeleverd wordt. Of als een speeltoestel aangepast wordt dan volgt er een nieuwe stukskeuring, wat ook weer wordt geregeld door de hovenier. Als een speeltoestel verplaatst wordt hoeft het niet opnieuw gekeurd te worden, wel moet je er goed op letten dat de valdempende ondergrond en de afmetingen van de valruimte in orde zijn.

Wat er bedoelt wordt met de roep om keuring, is dat het toestel geïnspecteerd moet worden. Bij een inspectie kijk je of het toestel nog in dezelfde veilige staat verkeert als bij de keuring door de AKI. Je beoordeelt of er geen gevaar is, niet of het aan de norm voldoet (daar is de keuring voor geweest).

Wat moet je zelf doen?

In de norm behorende bij het WAS worden 3 soorten inspecties beschreven. Dit zijn richtlijnen, geen verplichting, maar met het volgen van de richtlijnen verklein je de kans op ongelukken en is de kans klein dat je in de problemen komt als er toch iets mocht voorvallen.

Goed onderhoud (klik op de link voor meer info over Cursus beheer Groene Schoolpleinen) is natuurlijk belangrijk en daarnaast kan je volgens de richtlijnen elk jaar een aantal inspecties doen om te zorgen dat het veilig blijft. Hier zie je een overzicht van wat er dan gedaan moet worden:

Vergeet niet ook het groen mee te nemen in de inspecties. Check op loszittende takken aan bomen waarin wordt geklommen, op ooghoogte uitstekende takken, haal brandnetels en bereklauw weg en let op uitstekende wortels waar kinderen over kunnen struikelen tijdens het rennen.

Ook is het handig om een dossier bij te houden van het plein. Dit is een voorbeeld van een logboek:

Hoewel de verplichting tot het bijhouden van een logboek eind mei 2016 is komen te vervallen, is een dossier nog steeds vereist. In een dossier houd je zaken bij als:

• keuringen, 
• inspecties (en bevindingen hierbij) 
• onderhoudswerkzaamheden

Met het dossier kun je, als er onverhoopt toch wat ernstigs gebeurt, laten zien wanneer toestellen geïnspecteerd zijn en welk onderhoud er gepleegd is. Je kunt daarmee aantonen dat je zo goed als mogelijk de veiligheid gewaarborgd hebt.

Een nuancering over veiligheid en risicovol spelen

En dan als laatste, en misschien wel het belangrijkste:
het recht van kinderen om risicovol te mogen spelen. 

Wat mij betreft heeft ieder kind het recht om in zijn leven minstens 1 hut te bouwen en om te leren om in een boom te klimmen

Voor kinderen is het heel waardevol om op een groen schoolplein te mogen spelen, zodat ze om leren gaan met risico’s.

Alles is er schots en scheef, waardoor je goed gaat opletten wat je doet. Er zijn stenen om te springen, spannende klimbomen of hoge klimobjecten waar je vanaf kan vallen. Het grappige is dat doordat de kinderen goed op letten er juist minder ongelukken gebeuren.

Ilya Toornvliet, De Stadstuinier uit Rotterdam, expert in aanleg en onderhoud van groene schoolpleinen zegt er het volgende over:

Communiceer over veiligheid naar de ouders

Bij de aanleg van een groen schoolplein zijn er onder de ouders nogal eens zorgen over de veiligheid . Jij leest ook niet voor niks deze blog, er is veel angst. Het is slim om daar vooraf iets mee te doen, want als je ze uitlegt wáarom het juist goed is voor kinderen om risico’s te mogen nemen, dan voorkom je later problemen met ouders die bang zijn voor ongelukken.

Het volgende kan je ze vertellen:

Een builendiploma

Het is helemaal ok voor een kind om te vallen en zich te bezeren. Je zou zelfs misschien wel kunnen zeggen dat een kind dat zich tijdens zijn schooltijd nooit bezeert, daar is iets mee aan de hand. Kinderen zijn nieuwsgiering en proberen graag dingen uit, vooral als ze het nog niet kunnen. Als het goed is weten kinderen van nature prima wat ze wel en niet kunnen.  

Het is natuurlijk niet de bedoeling dat ze zich ernstig blesseren, maar van een beetje vallen leer je heel veel. Dat zie je heel goed in het diagram hieronder

:

Het rode gebied, dat staat voor serieus gevaar, waarbij blijvend letsel kan ontstaan. Dat wil iedereen, ik natuurlijk ook, te allen tijde voorkomen. En daar zorgen de keuringen aan de hand van de normen voor. Voordat deze er waren gebeurden er veel meer ernstige ongelukken op speelplekken. 

Maar veel mensen zoeken 100% veiligheid voor hun kinderen. Het liefst willen ze zeker weten dat er nooit iets gebeurt, zodat ze zich altijd in het groene gebied bevinden. 

‘De kinderen zijn hier geplastificeerd’,

riep een moeder een keer uit tijdens een inspraakavond. En dat klopte, door alle rubber ondergronden, geen enkel grassprietje, wordt het een kaal plein zonder enige uitdaging. 

Overigens blijkt dat kinderen nog best vaak vallen op zo’n plein, omdat ze hard gaan rennen, struikelen of tegen elkaar aan botsen.

Voordat de ‘curling-ouders’ hun kroost allemaal in protectiepakken gaat hijsen
(overigens lijkt mij dat echt geinig om eens te doen 😉):

is het misschien best een goed idee om eens te bekijken waarom het goed is als kinderen risico’s mogen nemen. Als ze uitstapjes mogen maken in het grijze gebied, dus risico’s mogen nemen, dan is dat heel leerzaam.

Want als je een keer valt, let je de keer erna namelijk beter op, verzamel je al je moed en dan lukt het ineens wel! Dan heeft het kind heel veel geleerd, kan bijvoorbeeld beter afstanden inschatten, is sterker geworden of behendiger. Waarmee ook het zelfvertrouwen groeit.

Daarbij is het belangrijk dat een kind het risico kan inschatten, dus het mogelijke gevaar moet zichtbaar zijn voor het kind.

In dit filmpje over Sam die probeert te springen naar de stenen die écht ver van elkaar liggen leg ik het je uit:

Communiceer over veiligheid met het team

Bovenstaande verhaal is ook belangrijk om te weten voor het team. 

Daarnaast is men meestal gewend om goed zicht te hebben op de leerlingen. Want op een kaal plein, dat lekker vlak en overzichtelijk is, zie je ze goed. 

Bij een groen schoolplein is er vaak geen volledig zicht voor de leerkracht vanwege heuvels en verstopplekken. Dit kan voor leerkrachten echt even wennen zijn. Het vraagt een actievere rol bij het toezicht houden. Er zal meer rondgelopen moeten worden om de kinderen te kunnen zien, koffiedrinken in een hoekje kan dan niet meer. De mate van toezicht die jullie nodig vinden, is een belangrijk onderwerp om te bespreken in de visievorming. In de starterskit groene schoolpleinen help ik je daarmee.

 Samenvatting veiligheid op groene schoolpleinen

Kortom, hoe zorg je ervoor dat een groen schoolplein veilig is:

1. de aanleghovenier zorgt dat speeltoestellen op het groene schoolplein gekeurd worden volgens de normen. 
2. Maak eventueel samen met hen of de ontwerper een risicoanalyse voor de speelaanleidingen en de rest van het plein.
3. Leg vooraf uit aan de ouders en het team dat risico’s mogen nemen heel leerzaam en belangrijk is voor kinderen
4. Onderhoud het plein goed en doe een jaarlijkse inspectie, 4x per jaar een functionele inspectie en loop regelmatig even rond om te kijken of alles nog in orde is.

Hierdoor kun je ervan uitgaan dat het plein veilig genoeg is, met gelukkig een grote kans op bulten!

 Zelf aan de slag met een groen schoolplein?

Hopelijk heb ik je grootste zorgen over de veiligheid nu weg kunnen nemen. Ben je nu van plan om eindelijk een echt aan de slag te gaan om ook bij jullie een groen schoolplein te realiseren? 

Dat komt goed uit, want ik heb iets moois voor je, download hier het

Gratis stappenplan met instructievideo